Tarihçe: 

CASTAMON'DAN KASTAMONU'YA
Kastamonu ismine ilişkin bilimsel bir etimolojik çalışma yapılmamıştır. Kentin ismine dair birkaç farklı görüş olsa da günümüzde Bizans Döneminde bölgede hüküm süren Komnen Sülalesine atfen bulunan isimlendirme akla yakın gelmektedir. Bu isimlendirme kökeni ise Komnenlerin Kalesi anlamına gelen Kastra-Komnen olmasına karşın aynı sülale dönemi yazılı kayıtlarında Kastamonu, Castamon olarak görülür.

M.S. 11–12 yüzyıl Bizans kaynaklarında Kastamonu kenti ilk olarak Castamon olarak anılmaya başlar. Bu dönemde Bizans İmparatorluk ailelerinden Komnenoiler'e ait tahkimatlı bir yerleşim olarak karşımıza çıkan kent, 1084 yılı ile itibariyle Emir Kara Tigin Bey komutasındaki Türklerin eline geçer. Bu tarih ile Türklerle tanışan Kastamonu, 1211 yılına kadar Bizans ve Türklerin arasında sürekli el değiştirir. 

1211-1212 tarihi ile birlikte Kayı Boyundan olan Emir Hüsameddin Çoban Bey tarafından bölge tamamen Türk hâkimiyetine geçirilir ve böylece Kastamonu'da Çobanoğulları Beyliği kurulur. Yaklaşık olarak 1295'li yıllara kadar hüküm süren bu beylikten sonra, Eflâni tımarına bağlı Şemseddin Yaman Candar tarafından yine Kastamonu merkezli Candaroğulları Beyliği kurulur. Bu dönemde kent bir ilim ve sanat merkezi haline gelerek, dönem Türk-İslam dünyası içerisinde saygın bir konuma yükselir. 1461 tarihine gelindiğinde Fatih Sultan Mehmed, beyliği Osmanlı Devleti sınırlarına katarak önemli bir sancak haline getirir.

 Çanakkale Savaşları ile birlikte Milli Mücadele'de de çok önemli rol oynayan Kastamonu, bu savaşın kazanılmasında önemli bir etken olan İnebolu-Ankara lojistik hattında, İnebolu mavnacılarından başlayarak, kağnı kollarını çeken Şerife Bacılar, Halime Çavuşlar, Necibe Nineler ve 10 Aralık 1919 tarihinde Anadolu'nun ilk kadınlar mitingini yapan kadınlarına kadar anıtsallaşan isimlere ve efsaneleşen olaylara da imza atmıştır. 

Çanakkale Savaşlarından başlayarak Milli Mücadele yıllarında artarak devam eden Kastamonu insanının göstermiş olduğu yararlılıkları, Mustafa Kemal Atatürk 1925 yılı 24 Ağustos tarihinde Kastamonu İnebolu ilçesinden başlatmış olduğu "Şapka ve Kıyafet İnkılabı" ile onurlandırmıştır. Mustafa Kemal Atatürk'ün bu devrimi gerçekleştirme yerindeki seçimi; milletini seven geleneklerine bağlı ve ilerici Kastamonu ve Kastamonu halkının arasında olması ise asla tesadüfi değildir. 

Türkiye'de bir ilk ve tek olarak T.B.M.M. tarafından 9 Nisan 1924 tarihinde İnebolu ilçemiz Mavnacılar Loncasına verilmiş olan Beyaz Şeritli İstiklal Madalyası ve Vesikası'da Türkiye Cumhuriyeti Devletinin ilimize vermiş olduğu yüksek onurlardan bir diğeridir.


Cumhuriyetin ilanından sonra, Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün "23-31 Ağustos 1925" tarihleri arasında Kastamonu'da yaptığı Kıyafet ve Şapka İnkılabı, Cumhuriyet döneminin önemli olayı olarak tarih sayfalarına geçmiştir.Bu süre "Kültür, tarih ve sanat haftası" ismini almıştır.

COĞRAFİ KONUM

Kastamonu ili; Karadeniz bölgesinin batı kesiminde 41-42 kuzey enlemleri ile 33-46 doğu boylamları arasında yer alır. Yüzölçümü 13.108 km2 dir. İlimizin komşu illeri; Doğuda Sinop, Güneyde Çankırı, Kuzey-batıda Bartın, Kuzeyde Karadeniz, Batıda Karabük, Güney-doğuda ise Çorum illeri ile çevrilidir.

YÜZEY ŞEKİLLERİ

İlimizde dağlar denize paralel olarak uzanır. Yurdumuzun Karadenize doğru uzanan çıkıntısının büyük bir kısmını kaplar. Doğuda Çatalzeytin ilçesinin Sinop il sınırı ile birleştiği İl sınırından batıda Kerempe burnuna kadar kıyı düz bir şerit halinde uzanır. Kerempe burnunda bariz bir çıkıntı meydana getirerek Güney-batı doğrultusunda Bartın il sınırına kadar kıyı şeridi devam eder. Ancak, bu şerit üzerinde Hacıveli, İlişi, Kanlıgöl, Kavaklı, Köpekkayası burunları kaydadeğer coğrafi özellikler olarak kabul edilir.

Kastamonu'nun yüzölçümünün % 74.6'sı dağlık ve ormanlık, % 21.6'sı plato, % 3.8'i ovadan oluşmaktadır. Karadeniz sahilindeki kıyı şeridinin uzunluğu 135 Km, ilin denizden yüksekliği 850 m.dir. 

AKARSU ve BARAJLARI

Akarsuları : Gökırmak nehri , Devrekani nehri  , Zarbana çayı , Aydos çayı , Fakaz çayı , Devrez çayıı

 Barajları :   Karaçomak ,  Germeçtepe , Beyler

MÜZELER ve TARİHİ MEKANLAR

Kastamonu Arkeoloji Müzesi: Bina 1914-1917 yıllarında Mimar Kemalettin tarafından yapılmıştır. İttihat ve Terakki Cemiyeti, Türk Ocağı, Parti Binası ve İkinci istiklal Mahkemesi binası olarak kullanılmıştır. 
Müzede, Roma, Bizans, Candaroğulları Beyliği ve Osmanlı dönemine ait arkeolojik eserler sergilenmektedir. 
Cumhuriyet Caddesi üzerindedir. 

Liva Paşa Etnografya Müzesi: 1879-1881 yıllarında Mirliva Sadık Paşa tarafından özel malikane olarak yapılmıştır. 1978 yılında Kültür Bakanlığınca kamulaştırılarak restorasyonu yapılmış 1997 yılında hizmete açılmıştır. 
Kastamonu el sanatı ürünleri ve Kastamonu konağı malzemeleri teşhir edilmektedir. 
Hepkebirler Mahallesi, Sakarya Caddesindedir. 

75. Yıl Cumhuriyet Evi : Bakım ve onarımı yapılarak 1998 yılında hizmete açılmıştır. Mahalli malzemelerle döşenmiştir. 
Hepkebirler Mahallesi, 75. Yıl Cumhuriyet Sokaktadır. 

Münire Medresesi El Sanatları Çarşısı: Şehir merkezinde Nasrullah Camii'nin güney kısmında, kesme ve moloz taştan, 1746 yılında Reisü'l- Küttab Hacı Mustafa Efendi tarafından yaptırılmıştır. 23 odası ve revaklar restore edilerek Valilikçe el sanatları çarşısına dönüştürülmüştür. Çarşının her odasında el sanatları, ustaları tarafından ifa edilmekte ve ürünler satışa sunulmaktadır. 

Saat Kulesi :  Son dönem Osmanlı mimarisi özelliklerinde Vali Abdurrahman Paşa tarafından 1885 yılında yaptırılmıştır. 

Kastamonu Kalesi : Şehrin batı yakasında tabii kayalık üzerinde, 12. yy.da Bizanslılar tarafından yapılmıştır. Günümüzde görünen kule ve burçlar Candaroğulları ve Osmanlı döneminde yapılmıştır

Ev kaya Mezarı: Bir kısmı M.Ö. 7. yy.da, bir kısmı M.S. 1. yy.da yapılmıştır. Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi yanında bulunmaktadır. 

Şehinşah kaya Mezarı: Üzerinde İsmail Bey Külliyesi'nin bulunduğu kayalığın doğu cephesindedir. M.S. 2. yy.da yapıldığı tahmin edilmektedir. 

İsmail Bey Hanı (Kurşunlu Han): Nasrullah Meydanı'nın batısındadır. 1460 yılında Candaroğlu İsmail Bey tarafından yaptırılmıştır. 

Aşir efendi Hanı : Nasrullah meydanının batı tarafındadır. Reisü'l-Küttab Hacı Mustafa Efendi tarafından yapımına başlanmış,oğlu Aşir Efendi tarafından 1748 yılında tamamlanmıştır.

 Yanık Hanı (Kendir Kapanı): Belediye Caddesinde Belediye binasının doğusunda bulunan han 1730 yılında Yanıkoğlu Hacı İsmail ağa tarafından yaptırılmıştır.

 Cem Sultan Hanı (Karanlık Bedesten): Eski adıyla Tellal Pazarı olarak bilinen İç Terziler Sokağındadır. Yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, Fatih Sultan Mehmet'in oğlu Cem sultan tarafından valilik yaptığı 1469- 1475 yılları arasında yapıldığı kesindir.

 Deve Hanı : İsmail Bey külliyesi içindedir. 1460 yılından önce Candaroğlu İsmail Bey tarafından yaptırılmıştır.

 Hanönü İlçesi Kervansaray: Hanönü ilçesinde yakın zamana kadar han olarak kullanılan kervansarayın yapım tarihi ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir.

KÜLLİYELER

Yılanlı Külliyesi  :M.1210 yılında kurulmuştur. Cami, türbe, dar'ü-şşifa , imaret, şadırvandan oluşmaktadır.

 Nasrullah Külliyesi : Külliye II.Beyazıt döneminde 1506 yılında Nasrullah Kadı tarafından yaptırılmıştır. Daha sonra bazı ekler yapılmıştır. Cami, şadırvan, köprü ve medrese ile sembol yapılardandır

Şeyh Şaban-ı Veli (Hz.Pir) Külliyesi  : Hisarardı semtinde yer alan külliye; cami, türbe, şadırvan, kütüphane, ve ahşap konaklardan meydana gelmektedir.

Benli Sultan Külliyesi : Ilgaz Dağı'nın kuzey eteğinde, il merkezine 30 km uzaklıktaki Ahlat köyündedir.Cami, türbe, mutfak ve misafirhaneden meydana gelmektedir.

 İsmail Bey Külliyesi  : Merkez İsmail Bey Mahallesindedir. Candaroğulları Beyliğinin son beyi olan ve 1443-1461 yılları arasında Beylik yapan İsmail Bey tarafından yaptırılmıştır. Cami, türbe, medrese, han, hamam, imaret olarak inşa edilmiştir.

 Yakup Ağa Külliyesi  : Merkezde, halk arasında Yukarı İmaret olarak bilinen külliye Kanuni Sultan Süleyman'ın kilercibaşısı Yakup Ağa tarafından1547 yılında yaptırılmıştır. Cami, medrese, sıbyan mektebi, imaret mutfağı, ve misafirhaneden oluşmaktadır

 TARİHİ CAMİLER 

Ata Bey Gazi (Kırk Direkli) Camii : Kale eteğinde, aynı adla anılan mahallededir. Çobanoğulları döneminde, 1273 yılında inşa edilmiştir. İl'in en eski yapılarındandır.

Deveci Sultan Camii : Deveciler Mahallesindeki camii Yusuf Horasani adına ata Bey Gazi tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır.

Halil Bey Camii : Şehre 12 km. mesafedeki Duruçay Köyünde bulunmaktadır. Cami, 1363 yılında Candaroğullarının komutanlarından olduğu zannedilen ve cami kitabesindeki şekliyle Emir'ül-Kebir Halil Bey bin İsmail tarafından yaptırılmıştır.

Honsalar Camii : Honsalar Mahallesinde , Selçuklu dönemi yapısıdır. 1417 yılında yaptırıldığı kaynaklardan anlaşılmaktadır.

İbn-i Neccar (Eli Güzel) Camii : Yavuz Selim Mahallesinde bulunmaktadır. 1353 yılında yaptırılmıştır.

 Mahmut Bey Camii : Merkeze 18 km mesafedeki Kasaba Köyündedir. 1366 yılında Candaroğlu beyi Emir Mahmut Bey tarafından yaptırılmıştır. Camiinin giriş kapısı ahşap oyma sanatının şaheserlerindendir. Cami üzerindeki kapı imitasyondur. Orijinali Liva Paşa Konağı'nda teşhir edilmektedir.

 Ferhat Paşa Camii : 1559 tarihinde Ferhat Paşa tarafından yaptırılan cami Cebrail mahallesindedir.

Rüstem Paşa Camii : Daday ilçesi istikametinde merkezden 15 km uzaklıktaki Talipler köyündedir. Kanuni Sultan Süleyman'ın damadı, Kastamonu Valiliği yapmış olan Vezir-i Azam Rüstem Paşa tarafından Nakşibendi Tekkesi Şeyhi Mahmut Efendi adına 1530 yıllarında yaptırılmıştır.

Sinan Bey Camii : Sinan Bey Parkı içindedir. 1571 yılında yapılmıştır. Banisi Kastamonu Sancak Beyliği yapmış olan Sinan Bey olduğu kabul edilmektedir.

Topçuoğlu Camii : Topçuoğlu meydanındadır.Yapım tarihi bilinmemekle birlikte vakfiyeden 1727 yılında mevcut olduğu anlaşılmaktadır.

Batı Karadeniz Bölgesinin doğal zenginliklerinden birini teşkil eden ormanlarımız doğanın bozulmamış her yöresinde çeşitli orman ürünleri, karlı tepelerinin eteklerinde başlayan yeşil bir örtü şeklinde uzanan yamaçların arasındaki derin vadilerde eğlenme, avlanma ve dinlenme imkanı vardır. 

Ilgaz dağı kış sporları projesinin tamamının gerçekleşmesiyle turizm açısından daha büyük bir canlılığa sahip olacaktır. Kastamonu yöresi tarih öncesi prehistorik çağlardan günümüze dek birçok devletin yerleşme ve istila alanı olmasından yörenin hemen hemen her yerinde arkeolojik alanlar, ören yerleri, höyükler, tümülüsler, kaya mezarları ve tünelleri, mağara mağbetleri, kaya mihrapları, yaylalar ve kaleler gibi yerleşim alanları mevcuttur. Ayrıca kilise, cami, medrese, imarethane, hamam, çeşme ve türbe darülşifa, köprü, tarihi evler, yollar, yalı ve konaklar gibi anıtlar il ve ilçe yerleşim alanlarını süslemektedirler. Bu anıtların tanıtılması ve değerlendirilmesi ilimizin gelişmesi açısından faydalı olacaktır.

Karadeniz sahilleri doğal olarak dik yamaçlar halinde denize paralel bir şekilde kıyı şeridi boyunca uzanır. Uzanan bu dağların eteklerinde ise sahil şeridi boyunca yerleşim alanları (ilçeler ve köyler) kurulmuştur. Kıyışeridi boyunca koylar, körfezler, tabi limanlar ve pilajlar bulunmaktadır.